TẠI SAO LẠI CÓ BẤT MÃN (SÂN TÂM)?

Hãy nói về bất mãn và những cung bậc cảm xúc từ buồn, lo lắng, sợ hãi, ghét, giận, ác ý, và những hình thái khác của bất mãn.

Tại sao bất mãn lại có mặt? Tại sao bất mãn lại khởi sinh? Bất mãn là của ai? Hãy nghiên cứu cảm xúc này khi nó khởi sinh và khi nó xảy ra để hiểu được bản chất của nó. Nếu như có được hiểu biết nào đó về bản chất của sự bất mãn, thì cơ hội phát triển hiểu biết đó là rất khó.

Khi bạn cảm giác giận điều gì đó, hãy nghiên cứu về tất cả các khía cạnh của cơn giận mỗi một khi nó khởi sinh. Quan sát các cảm giác, suy nghĩ và bất cứ điều gì liên quan xung quanh cơn giận đó. Quan sát cách tâm suy nghĩ trước khi cơn giận bùng nổ. Nếu bạn chỉ có thể ghi nhận được khi cơn giận đang diễn ra, hoặc khi cơn giận đã qua, thì bạn có thể sẽ không để ý được những nguyên nhân dẫn đến cơn giận đó. Bạn cần phải thấy được dòng suy tư xảy ra trước khi cảm xúc này bộc phát. Bằng cách này, chúng ta sẽ không phải nói chuyện về những ý niệm (có nghĩa là, như vậy như vậy sẽ làm tôi phát điên). Nếu bạn ghi nhận được tâm ngay khi cơn giận đang có mặt, thì bạn có thể thấy được những nguyên nhân của cơn giận. Hãy để ý đến suy nghĩ. Suy nghĩ gì đang có mặt lúc đó? Khi cơn giận có mặt thì suy nghĩ diễn ra như thế nào? Khi cơn giận không có mặt thì suy nghĩ diễn ra thế nào? Với những ghi nhận như thế, bạn sẽ có thể thấy được nguyên nhân và hậu quả. Vì vậy, bạn sẽ thấy rằng việc chỉ hay biết bất cứ lúc nào một việc khởi sinh là không đủ. Bạn phải đạt được đến điểm ghi nhận được nguyên nhân và kết quả lúc chúng đang diễn ra nữa. Không hiểu được nguyên nhân, thì kết quả sẽ tiếp tục tăng trưởng ngủ ngầm và tâm bất mãn sẽ tiếp tục phát triển không ngừng.
Thẩm sát những điều này, nghiên cứu cách làm việc của tâm. Nhận ra được sự trao đổi bên trong mỗi khi có suy nghĩ. Khi bạn một mình thì những suy nghĩ kiểu gì thường xuất hiện? Khi bạn ở cùng người khác thì những suy nghĩ gì thường có mặt? Cách tâm suy nghĩ trong những tình huống này như thế nào? Bạn cần phải thấy được tất cả những điều này.

TỪ 0 ĐẾN 1 TRIỆU

Lúc còn là cư sĩ, có một giai đoạn, khi đó tôi đã bắt đầu thực tập liên tục được 1 năm, và tôi đã không có cơn giận nào lớn trong một thời gian. Vào một ngày nọ, khi tôi thức dậy, bị ốm, tôi vẫn ra cửa hàng và quản lý công việc kinh doanh của gia đình một mình. Có một sự bất mãn nhẹ cứ tích tụ suốt ngày hôm đó, nhưng tôi không dành thời gian để làm việc với chúng hay xử lý chúng. Tối muộn hôm đó, tôi đã hỏi em trai tôi (một người bác sỹ) một ít thuốc và cậu ấy đã đáp lại một cách rất thô lỗ. Và đó là giọt nước cuối cùng làm tràn ly. Tôi bùng nổ, và nghĩ “Làm sao mà nó lại dám nói chuyện với mình như thế?” Tôi đá chiếc ghế văng lên trong phòng theo kiểu hồi trẻ tôi quen làm. Lúc đó, cả gia đình tôi đang ngồi quanh phòng, và mọi người đều nhìn tôi rất ngỡ ngàng. Chánh niệm chỉ trở lại với tôi khi chị gái tôi hỏi “ Hành thiền nhiều quá rồi làm việc gì thế này?” Lúc đó, tôi đã nhìn thấy toàn bộ quá trình cả bên trong lẫn bên ngoài. Tôi thấy những gương mặt sợ hãi xung quanh mình, và nhận ra mình đã phá hủy môi trường xung quanh mình. Tôi cũng thấy được toàn bộ tiến trình tâm từ một chút xíu đến cơn bùng nổ này. Và, mức độ ảnh hưởng tiêu cực của cơn giận này trở nên rất rõ ràng. Không hề có dù chỉ là một chút xíu tâm thiện nào có mặt trong lúc đó.

Khi thấy được toàn cảnh như vậy, tôi đã thề rằng, tôi sẽ không để cho điều tương tự như vậy xảy ra nữa. Khi ghi nhận được sự thất vọng khởi sinh trong tâm, tôi đã học cách để không cho dòng suy nghĩ đó tiếp nối, thay vào đó, tôi chuyển sang quan sát cảm xúc đi cùng với suy tư đó. Từ đó, tôi đã có thể xóa bỏ cơn giận kể cả khi tôi chỉ mới ghi nhận được một chút xíu về nó. Không có gì ngoài việc tập trung chú ý và dù chỉ là một chút dấu vết nhỏ nhất của cơn giận, và tôi đã thử áp dụng cả thực hành Samatha lẫn Vipassanā tùy vào tình huống. Cơn giận có thể chuyển từ mức 0 sang mức 1 và lại trở về 0. Tôi làm việc với các cấp độ 0, 1 liên tục như thế, không để cho cơn giận tích tụ để tăng lên mức cao hơn.

Hãy tự hỏi bản thân Tại sao? Khi bạn thấy được bản thân mình đang nổi giận về điều gì đó. Hãy tự đặt câu hỏi Tại sao bạn lại tiếp tục nổi giận, và tại sao thậm chí có khi cơn giận lại còn tăng thêm. Chắc chắn nguồn tiếp liệu của nó phải ở một chỗ nào đó. Với rất nhiều người, cơn giận đi thẳng từ mức độ 0 đến 1 và lên tới 1 triệu! Thay vì làm dịu bớt bằng nước thì chúng ta lại ném thêm dầu vào đám lửa đó! Vì vậy dĩ nhiên là đám lửa đó phải hết sức hả hê mà bùng nổ rồi: “whoosh, whoosh, whoosh”.