Ngục tù của đời sống  - Ajahn Buddhadasa
Hôm nay, tôi sẽ nói về cái được gọi là “ngục tù”. Nó sẽ giúp cho chúng ta hiểu cái được gọi là “cuộc sống” rõ hơn. Rồi chúng ta sẽ hiểu về Pháp (Dhamma) tốt hơn.
Điều này sẽ giúp cho chúng ta sống một cuộc sống không còn dukkha,

(bất toại nguyện, đau đớn , căng thẳng, khổ não) . Vì vậy, hôm nay tôi sẽ nói về cái được gọi là "ngục tù." Các bạn hãy chuẩn bị tinh thần để lắng nghe cho kỹ.

Bất cứ ở đâu có điều kiện (để ngục tù xuất hiện) và có dấu hiệu cho thấy ngục tù đang hiện hữu của thì ngay chỗ đó phải có mặt của dukkha. Bạn nên quan sát để thấy rằng bất cứ loại và hình thức dukkha nào cũng đều có đặc tính ngục tù ở trong đó. Bị bắt bớ, giam cầm, câu thúc, gặp những khó khăn và phiền muộn, đều là những đặc điểm của dukkha. Nếu bạn hiểu được điều này, bạn sẽ hiểu rõ hơn ý nghĩa của những gì chúng ta gọi là "upadana" (dính mắc, chấp thủ). Bất cứ nơi đâu có upadana, ngay tại đó ngục tù. Chính "upadana" tự thân nó đưa đến những điều kiện của ngục tù.

Bất cứ nơi nào có upadana, ngay tại đó có sự trói buộc. Sự trói buộc này có thể là tích cực hay tiêu cực, cả hai đều trói buộc như nhau. Bằng cách đánh giá sự vật và dính mắc vào chúng như là "tôi" và "của tôi," sự trói buộc xảy ra. Khi dính mắc với một cái gì đó, chúng ta bị kẹt trong đó, giống như bị mắc kẹt trong nhà tù.

Toàn bô Giáo pháp của Phật giáo có thể được tóm tắt: Upadana là nguyên nhân của khổ; khổ bắt nguồn từ upadana. Tất cả chúng ta phải nắm được vấn đề này của upadana. Để cho dễ hiểu, chúng ta phải thấy rõ nó giống hệt như một nhà tù - một nhà tù tinh thần, một nhà tù tâm linh. Chúng ta đến đây để nghiên cứu, học hỏi Giáo pháp và thực hành thiền định (ổn định và thanh tịnh tâm ) và vipassanā (minh sát, nội quán) để diệt upadana. Hoặc, nếu chúng ta nói theo lối ẩn dụ, chúng ta nghiên cứu, học hỏi Giáo pháp và phát triển tâm để tiêu diệt cái nhà tù tại đang giam hãm chúng ta.

Chúng ta đang nói về một nhà tù tinh thần hay nhà tù tâm linh, nhưng nó có cùng nghĩa như một ngôi nhà tù bằng bê tông. Nó giống như các nhà tù chắc chắn mà những tù nhân đang bị giam cầm trong đó ở khắp nơi, nhưng bây giờ chúng ta đang nói về một nhà tù thuần về mặt tinh thần. Nhà tù này khá là kỳ quặc hoặc khác thường vì chúng ta không thể nhìn thấy chất liệu trong đó của nó với cặp mắt thường. Có gì lạ lùng hơn thế chứ khi người ta tình nguyện để được nhốt vào trong nhà tù này. Mọi người thực sự vui mừng để đi vào và bị nhốt trong ngôi nhà tù tinh thần này. Đây chính là việc vô cùng quái gỡ của ngôi nhà tù tinh thần hay nhà tù tâm linh.

Giải thoát là sự cứu rỗi khỏi ngục tù

Các bạn phải nhớ từ "sự cứu rỗi" hay "sự giải thoát" được sử dụng trong tất cả các tôn giáo. Mục tiêu cuối cùng của tất cả các tôn giáo là sự cứu rỗi, hoặc là sự giải thoát, hoặc bất cứ từ gì thích hợp nhất trong mỗi ngôn ngữ. Nhưng tất cả những từ này đều mang nghĩa như nhau – được cứu. Tất cả các tôn giáo đều dạy về sự cứu rỗi. Tuy nhiên, chúng ta được cứu thoát khỏi cái gì? Chúng ta được cứu thoát khỏi nhà tù tinh thần. Điều mà tất các bạn muốn và thậm chí cần ngay lúc này là cái được gọi là "tự do", đó là, nói một cách đơn giản, thoát khỏi nhà tù. Cho dẫu đó là một nhà tù vật lý, nhà tù vật chất hay là một nhà tù tâm linh, nhà tù tinh thần; ý nghĩa đều như nhau. Trong mọi trường hợp, chúng ta muốn được tự do.

Những người kém trí tuệ chỉ có thể thấy và sợ những nhà tù vật lý, vật chất. Nhưng người có trí tuệ (pañña), có cái nhìn sâu sắc hơn sẽ thấy cái ngục tù tâm linh còn nguy hiểm và khủng khiếp nhiều, nhiều hơn thế nữa . Thực sự, chúng ta thấy rằng không phải ai cũng dễ dàng bị giam cầm trong các nhà tù thông thường, trong khi đó mọi người trên thế giới đều đang bị kẹt trong cái ngục tù tâm linh. Thí dụ, mỗi người đang ngồi tất cả đây, không ai bị giam trong cái nhà tù thông thường, nhưng tất cả các bạn đều đang bị giam hãm trong cái nhà tù tâm linh. Điều thúc đẩy chúng ta quan tâm đến Dhamma (Pháp), đến việc thực hành Dhamma và thực tập sự phát triển tâm linh, chính là sự bức bách và bị buộc phải giam hãm trong cái nhà tù tâm linh này. Cho dẫu bạn có nhận biết được điều này hay không cũng chẳng quan trọng, nó vẫn bắt chúng ta, bất kể là ai, phải vùng vẫy và tìm cách thoát khỏi cái nhà tù tâm linh này. Nó đang buộc tất cả các bạn - dầu cho các bạn có nhận thức được hay không - là phải đi tìm sự tự do về mặt tinh thần. Do đó mà các bạn mới tìm đến đây cũng như các nơi khác tương tự như nơi đây.

Mặc dầu cái đang giam cầm chúng ta đây chỉ có mỗi một thứ duy nhất, cụ thể là upadana, nhưng ngục tù đó lại có nhiều dạng khác nhau. Có đến hàng chục kiểu và loại ngục tù . Nếu chúng ta bỏ thời gian để tìm hiểu về từng loại một, nó sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hiện tượng này hơn. Rồi chúng ta sẽ hiểu upadana rõ hơn, và chúng ta cũng sẽ hiểu rõ tanha (tham ái) và kisela (phiền não trong tâm) hơn, những thứ mà theo lời dạy của Đức Phật là gây ra dukkha. Chúng sẽ hiểu được vấn đề của dukkha một khi chúng ta hiểu rõ ràng và thông suốt vấn đề của ngôi nhà tù (tâm linh).

Tôi muốn khuyên các bạn nên dùng danh từ Pāli “Upadana” , thay vì dịch ra là sự chấp thủ, dính mắc. Các danh từ được chuyển ngữ thường bị hiểu lầm. Lúc này các bạn có thể chưa hiểu nó trọn vẹn , nhưng hãy cố gắng dùng từ Upadana này để cho quen miệng, đồng thời cho tâm và cảm xúc của bạn cũng quen dần với nó.

Chúng ta phải hiểu rằng cốt lõi của Phật giáo là diệt tận upadana. Cốt lõi của Phật giáo là thoát khỏi sự trói buộc upadana, hay làm giảm bớt nó. Và rồi sẽ không còn ngục tù, và cũng chẳng còn dukkha.

Chúng ta tốt hơn nên dùng từ upadana. Nghĩa của nó rộng hơn và sẽ giúp cho chúng ta nhìn vào vấn đề này sâu sắc hơn và rộng hơn.

Tinh hoa duy nhất của Phật giáo

Có thể đó chỉ là một từ đơn giản, nhưng upadana là điều quan trọng nhất. Cốt lõi của Phật giáo là nhổ tận gốc hoặc làm giảm bớt cái upadana này. Rồi thì đau khổ sẽ chấm dứt. Hãy hiểu rằng đây là cốt lõi của tất cả mọi hình thức Phật giáo, nó được tìm thấy trong mọi truyền thống và tông phái. Phật Giáo Nguyên Thủy, Phật giáo Đại thừa, Phật giáo Thiền tông (Zen), Phật giáo Tây Tạng, bất kỳ hình thức Phật giáo nào mà bạn thích, chúng chỉ khác nhau về tên gọi hoặc khác nhau về mặt nghi lễ và cách thực hành- xét về hình thức bên ngoài. Nhưng nội dung bên trong thì tất cả đều giống nhau: Cắt đứt upadana.

Đừng buồn, đừng thất vọng hay lo âu, đừng tạo thêm rối rắm cho chính mình bằng cách nghĩ rằng mình không thể để nghiên cứu tất cả các tông phái của Phật giáo. Đừng lo lắng nếu bạn đã không thể nghiên cứu Phật giáo ở Tây Tạng, ở Sri Lanka, Miến Điện, Trung Quốc, hoặc ở bất cứ nơi nào. Đó là một sự lãng phí thời gian. Tất cả các hình thức Phật giáo đều chỉ có một loại tinh hoa hoặc cốt lõi duy nhất , cụ thể là, diệt trừ upadana. Các nhãn mác Nguyên Thủy, Đại Thừa, Thiền tông, Phật giáoTây Tạng, và Trung Quốc chỉ phản ánh lớp vỏ bọc bên ngoài của cái làm cho chúng ta thấy dường như có nhiều loại Phật giáo khác nhau. Nếu có bất kỳ sự khác biệt nào, chúng chỉ đơn thuần nằm trên bề mặt, chỉ là một số các nghi thức và nghi lễ khác nhau được tom góp lại . Cốt lõi thực sự của vấn đề, cốt lõi của Phật giáo, ở đâu cũng giống nhau: Diệt tận hoặc làm giảm bớt upadana.

Vậy thì, chỉ cần nghiên cứu, học hỏi một điều này thôi. Đừng lãng phí thời gian buồn phiền hay nghĩ ngợi về việc mình chưa nghiên cứu, học hỏi hết tất cả các hình thức Phật giáo khác nhau. Hãy nghiên cứu, học hỏi một việc duy nhất: Chặt đứt upadana, vậy là đủ.

Nếu bạn thực sự muốn biết về Phật giáo Đại thừa như một nhà chuyên môn, bạn sẽ phải đi học tiếng Sanskrit. Có thể bạn phải dành gần như trọn đời của mình để học tiếng Sanskrit và thực sự vẫn chẳng biết được điều gì. Hoặc nếu bạn muốn biết rõ về Thiền tông (Zen), bạn sẽ phải học tiếng Trung Quốc. Bạn bỏ ra cả đời để học tiếng Trung Quốc và cuối cùng bạn cũng chẳng biết gì về Zen cả. Để biết Kim Cang thừa (Vajrayana) hay Phật giáo Tây Tạng, bạn sẽ phải học tiếng Tây Tạng. Việc chỉ học các ngôn ngữ không thôi cũng đã khiến cho các bạn mất đi gần hết cuộc đời, tuy nhiên các bạn thực sự cũng chẳng học được gì.

Bạn vẫn chưa đi vào cốt lõi của đạo Phật . Những điều kể trên chỉ là những mặt nổi được gợi lên như là những diễn biến mới (nếu các bạn nghiên cứu, học hỏi Phật theo hướng bao quát) . Hãy hiểu thực chất của tất cả các vấn đề đó và chỉ cần học mỗi một việc là chặt đứt upadana. Khi đó bạn sẽ hiểu được cốt tủy của đạo Phật, cho dẫu nó được dán nhãn mác là Đại thừa, Nguyên thủy, Thiền tông hoặc Kim cang thừa. Cho dầu nó đến từ Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc hoặc ở từ bất cứ một nơi nào khác, tất cả chỉ tựu trung vào một điểm này thôi: Chặt đứt upadana.

Ngay cả chỉ trong mỗi truyền thống Phật giáo Nguyên thủy không thôi cũng đã có nhiều hình thức thực hành khác nhau. Có rất nhiều phương pháp tu tập. Chẳng hạn phương pháp hành thiền của Miến Điện, nơi mà người ta quan sát bụng phồng lên và xẹp xuống. Có những phương pháp thực hành khác dựa trên các câu chú (mantra) như "Samma Araham" và "Buddho, Buddho", và nhiều phương pháp khác. Nhưng nếu đó là những phương pháp thực hành đúng, cốt lõi của mỗi phương pháp chính xác phải luôn luôn tựu trung vào một vấn đề: Sự cần thiết để diệt tận upadana. Nếu phương pháp đó chẳng dính dáng gì đến việc loại trừ upadana, thì đó không phải là một phương pháp chân chính, và nó cũng chẳng mang lại sự hữu ích hoặc lợi lạc nào cả. Vậy thì tại sao chúng ta lại không quan tâm đến việc chặt đứt upadana; hoặc, nếu chúng ta muốn nói theo lối ẩn dụ, là phá huỷ cái nhà tù (tâm linh) ? Do đó, tốt nhất là chúng ta nên nói về cái ngục tù này.

Theo: Prison of life
Chuyển ngữ sang tiếng Việt: Supañña Thiện Trí