Yogavacara Rahula

Nhiều người thường thắc mắc làm thế nào để thực tập thiền trong đời sống hàng ngày. Tham gia một khóa thiền và thực tập nghiêm túc là sự rèn luyện tích cực trong môi trường đặc biệt.

Đây là một việc hữu ích và quan trọng, nhưng việc thực tập thực sự - nếu thiền có một giá trị thực sự nào đó - phải là trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta.

Để việc thực tập trong cuộc sống hàng ngày có kết quả tốt, chúng ta không những cần phải có một lộ tình tu tập cụ thể mà còn phải thực hành Giáo pháp trong nhiều khía cạnh khác nữa để tu dưỡng tâm trí. Chính trong đời sống hàng ngày sẽ nẩy sinh những tình huống mà chúng ta cần phải có kỹ năng và sự hiểu biết để có thể đối phó với mọi thử thách đến với chúng ta: chẳng hạn như những xung đột, khủng hoảng, và những thăng trầm trong cuộc sống hàng ngày.

Giống như một trò chơi, chúng ta phải có một kế hoạch để đối mặt với những phiền não sinh khởi trong nội tâm chúng ta cũng như những tiêu cực và phiền não mà người khác đem đến cho chúng ta. Ngoài việc hành thiền, chúng ta cần phải áp dụng một số phương pháp khác để phát triển những phẩm chất khác của tâm. Nhiều người muốn hành thiền để tìm thấy sự an bình trong tâm. Tuy nhiên, một vài người họ không thực sự muốn thay đổi phong cách sống trong phần đời còn lại của họ. Họ muốn giảm cân nhưng vẫn muốn có chiếc bánh của họ để ăn, họ muốn hành thiền nhưng vẫn muốn chơi thuốc kích thích, họ muốn có sự an bình trong tâm nhưng vẫn muốn được làm theo những ý thích chợt nảy ra trong tâm theo sự tưởng tượng của họ.

Tuy nhiên, tiến trình thiền tập sẽ không có hiệu quả nếu thực hành theo cách đó. Đối với hầu hết chúng ta, khi hành thiền, tâm chúng ta kinh nghiệm đủ mọi loại trạng thái, ví dụ như những cảm xúc khó chịu, những trạng thái tâm tiêu cực, và ngay cả cảm thọ trong cơ thể như đau nhức - chúng là tất cả những gì mà chúng ta đã tích lũy trong đời sống của chúng ta. Những thứ tích lũy được này là hậu quả của những thói quen lâu đời đã biến thành nếp, thành phong cách sống của chúng ta, và thậm chí chúng còn trở thành quan của niệm sống của chúng ta. Ngoài thiền tập, còn có một số phương pháp thực tập khác có thể giúp cho chúng ta đưa Giáo pháp vào phong cách sống của chúng ta, quan điểm của chúng ta và trở thành một nếp của thói quen trong sinh hoạt hàng ngày của chúng ta. Chúng ta hãy cùng khám phá một số trong những phương pháp thực hành Giáo pháp khác mà chúng ta có thể áp dụng vào các tình huống thích hợp khi chúng xảy đến với chúng ta trong cuộc sống hàng ngày.

Chúng ta biết rằng Chân lý cao thượng thứ hai trong Tứ diệu đế là nguồn gốc của khổ chính là sự tham ái và chấp thủ- những ham muốn không thể kiềm chế. Một trong những phương pháp để làm giảm sự tham ái và chấp thủ này là Dana (bố thí). Dana có nghĩa là cho hoặc chia sẻ với người khác. Nó là một liều thuốc giải độc giúp chúng ta bớt chấp thủ, dính mắc vào những gì chúng ta có. Chúng ta có thể tìm thấy sự tham lam và chấp thủ hiện diện khắp mọi nơi. Chúng ta giữ chặt tài sản của chúng ta, không muốn cho chúng đi. Vấn đề ở đây là, chúng ta có của cải nhiều chừng nào, nó lại trở thành một gánh càng nặng hơn cho chúng ta. Việc thực hành bố thí là một bài thuốc giải độc cho thói keo kiệt bằng cách chia sẻ những điều mà chúng ta có với những người khác, nó giúp ta buông bỏ thói ích kỷ xuất phát từ sự tự cho mình là trung tâm của vũ trụ. Nó cũng giúp mở tâm của chúng ta với lòng từ ái và lòng bi mẫn.

Bố thí có nhiều hình thức khác nhau. Có ba mức độ bố thí. Một loại được gọi là cho ra một tay. Với mức độ bố thí này, bạn cho đi một vật nào đó bởi vì người ta xin bạn, hoặc bởi vì bạn đang bị áp lực buộc bạn phải cho, hoặc bởi vì mọi người đang tìm kiếm vật đó. Bạn cho ra nhưng chỉ cho một tay, tay kia vẫn còn giữ vật mình phải cho. Bạn có thể không thực sự muốn cho, bạn làm điều ấy vì sự miễn cưỡng. Thí dụ có một kẻ hành khất cứ đeo bám theo bạn để xin. Để thoát khỏi hắn ta, bạn cho hắn ta một cái gì đó. Nếu bạn đã từng đi du lịch ở Ấn Độ, bạn đã có thể gặp phải tình huống này. Nơi đây, những người ăn xin bám theo quanh bạn như một cái bóng và sẽ không để cho bạn đi cho đi trừ phi bạn cho họ một cái gì đó. Đó cũng là một hình thức cho, chia sẻ với những người khác, nhưng có một giá trị giới hạn. Giá tinh thần trọn vẹn của việc bố thí là thực sự cho ra, tuy nhiên, bạn chỉ cho ra một mức độ nào đó, không trọn vẹn.

Mức độ thứ hai của bố thí là cho ra một cách thân thiện. Điều đó có nghĩa là bạn cho ra bởi vì bạn thích. Khi cho bạn cảm thấy vui. Bạn không phải chịu một áp lực nào khi cho. Bất cứ khi nào bạn thấy ai cần giúp đỡ, và nếu bạn thấy mình đã có đủ - nếu bạn có một món gì đến hai cái - bạn sẽ cho ra một cái với sự thân thiện. Nếu bạn có hai quả chuối và nếu có ai đó đang đói, bạn sẽ cho họ một quả. Đây là một hình thức cho ra ở mức độ cao hơn bởi vì bạn cho ra không phải vì một áp lực nào đó, việc bạn cho ra xuất phát từ sự thân thiện của chính bạn, và bạn không phải là người nắm giữ chặt chẽ của cải của mình.

Mức độ thứ ba được gọi là cho theo kiểu đế vương. Trong cách cho này, bạn hào phóng như một vị vua, bạn cho bất cứ cái gì bạn có bất kỳ lúc nào. Nếu có người cần áo, bạn lột áo cho họ ngay. Bạn cho phần thức ăn cuối cùng của bạn đến một người đói hơn bạn không hề có chút suy tính ngần ngại. Bạn cho cái tốt nhất mà bạn có, không một gợn suy tính muốn giữ lại thậm chí cũng không nghĩ rằng một "tôi" nào đó đang cho. Cho đi của cải có thể là hình thức cho dễ dàng nhất, đặc biệt là nếu bạn có dư. Hầu hết mọi người đặc biệt là ở phương Tây, thường dư thừa của cải. Chúng ta có các nhà kho và nhà để xe chứa đầy đồ đạc, chúng ta có quần áo mà chúng ta không mặc. Mỗi năm một lần, chúng ta dọn dẹp và gửi những thứ không cần dùng đến các tổ chức từ thiện như một sự biểu hiện của lòng quảng đại. Tất nhiên lắm khi chúng ta “thanh toán” đồ đạc trong nhà kho của chúng ta vì chúng ta cần chỗ để tích lũy những món đồ khác. Cho đồ đạc, thực phẩm, tiền đến các tổ chức từ thiện, đó một hình thức bố thí, chia sẻ về mặt của cải vật chất.

Một hình thức của khác của sự bố thí là cho thời gian của bạn. Việc cho này sâu sắc hơn, bởi vì thời gian của riêng bạn nó gắn liền với cái tôi, cái bản ngã của bạn hơn. Cũng chẳng mấy khó khăn để cho một người ăn xin một đồng đô la hoặc cho người ấy phần thức ăn dôi ra nếu bạn đã có đủ, nhưng để chia sẻ thời gian của mình quả là có chút gì khó khăn hơn. Hãy tưởng tượng người hàng xóm của bạn đến và nói: "Thứ bảy này, tôi thực sự cần bạn giúp tôi sơn lại ngôi nhà”.

"Thứ bảy à? Trời ạ. Ngày đó có các trận đấu bóng bầu dục, bóng đá. Chúng ta sơn nhà vào Chủ nhật nhé?" Hoặc, "Tôi sẽ nói cháu trai của tôi giúp bạn nhé, tôi sẽ trả cho nó mười đô la để nó đến giúp bạn."

Chúng ta giữ chặt lấy thời gian quý báu của chúng ta và chỉ muốn dùng nó để làm những chuyện mà chúng ta thích. Vì vậy, cho đi những ước muốn riêng và thời gian của mình để giúp một người đang cần đến sự giúp đỡ là một hình thức bố thí sâu sắc hơn.

Chia sẻ kiến thức hay tài năng của mình với người khác là cũng là một cách khác cho khác. Tất cả mọi hình thức bố thí - từ các của cải vật chất đến tinh thần- đều là những phương cách để cho ra.

Hành thiền cũng là một hình thức cho ra, hay từ bỏ. Thực sự có thể nói rằng khi ta hành thiền, đó là hình thức cao nhất của việc cho, bởi vì chúng ta đang từ bỏ bất cứ điều gì đang đến qua các cửa giác quan của chúng ta, đặc biệt là trong khi chúng ta thực tập chánh niệm. Chúng ta từ bỏ âm thanh đi vào tai của chúng ta, cho dù đó là một âm thanh dễ chịu, hay đó là một âm thanh khó chịu, chúng ta chỉ cho phép nó sinh khởi và hoại diệt mà không nắm giữ. Nếu chúng ta thực sự bám lấy nó, chúng ta phải cố gắng buông bỏ nó, để cho nó đi. Chúng ta cố gắng buông bỏ những suy nghĩ của chúng ta, buông bỏ những đau nhức trong cơ thể. Và tất nhiên, cuối cùng, mỗi người chúng phải cố gắng để buông bỏ cái ngã. Chúng ta phải buông bỏ cái cảm giác về cái ngã để có thể chứng nghiệm được pháp Siêu thế và sự giải thoát thực sự của tâm. Để được như vậy, ngay cả ý thức về cái ngã chúng ta cũng phải buông bỏ.

Chắc chắn rằng nếu chúng ta không thể bố thí của cải vật chất hoặc tinh thần, không thể buông bỏ những cảm xúc như giận dữ, hoặc là những trạng thái tiêu cực khác, hoặc thậm chí buông bỏ những trạng thái tích cực, và rồi khi thời điểm đến, chúng ta sẽ không thể buông bỏ cái ngã trong thiền tập để có thể thực hiện một bước nhảy vọt đến sự chứng nghiệm Níp-bàn. Vì vậy, có thể nói rằng thực hành hạnh bố thí tự thân nó chính là một sự thực hành Giáo pháp trọn vẹn và đầy đủ.
Trong cuộc sống hàng ngày của mình, bạn có thể tìm thấy nhiều cơ hội để thực hành hạnh bố thí. Đặc biệt, bạn có thể dành thời gian của mình để giúp người nào đó đang thực sự cần được giúp đỡ, ví dụ ai đó tại nơi làm việc nói: "Bạn có thể chỉ cho tôi cách để làm việc với này máy tính ngu ngốc này không?" Và bạn chỉ cho người đó cách sử dụng, hoặc giúp người ấy làm việc đó, hoặc thực hành bố thí theo những cách khác.

Có ba nền tảng của Giáo pháp giúp chúng ta khi chúng ta thực hành bố thí. Đó là Chánh kiến, nhánh đầu tiên của Bát Chánh Đạo, Chánh niệm là nhánh thứ bảy và Chánh Tinh tấn là nhánh thứ sáu. Ba nhánh này phối hợp để cùng làm việc với nhau. Chánh kiến hiểu sự ích kỷ và bủn xỉn là những trạng thái tiêu cực. Chánh niệm đảm bảo rằng khi sự ích kỷ sinh khởi hoặc xen vào việc làm, hành động của chúng ta , chúng ta phải nhìn thấy nó; chúng ta phải nhận biết nó khi tâm chúng ta đang bám chặt vào một thứ gì đó. Sau khi đã chánh niệm trên sự ích kỷ và bám giữ và nhận biết chúng là một trạng thái tâm bất thiện, chúng ta sử dụng Chánh tinh tấn để từ bỏ trạng thái tâm này khi chúng sinh khởi. Nói cách khác, thực hành Chánh tinh tấn có nghĩa là chúng ta nỗ lực để ngăn chặn và từ bỏ trạng thái tâm bất thiện khi chúng sinh khởi và nỗ lực trau dồi và phát triển các trạng thái tâm thiện để thay thế trạng thái tâm bất thiện này.

Theo: Practicing the Dhamma in Ordinary Life: Generosity

Chuyển ngữ sang tiếng Việt: Pañña Dīpa Tuệ Đăng